WADY WYMOWY

Dyslalia (z grec. dys – zaburzenie; lalia- mowa) to ogólne pojęcie stosowane przy określaniu różnych postaci wad wymowy.

Dyslalia jest zatem nazwą kategorii zaburzeń, których istotą jest nieprawidłowa realizacja dźwięków mowy.

Sygmatyzm (seplenienie) -nieprawidłowa realizacja głosek dentalizowanych, jednego, dwóch lub trzech szeregów :

ciszącego – głoski ś, ź, ć, dź

syczącego – głoski s, z, c, dz

szumiącego – sz, ż, cz, dż

Możemy wyróżnić

Mogisygmatyzm – opuszczanie dźwięku; głoski mogą być opuszczane lub w ogóle nie realizowane np. amolot – samolot, koła – szkoła

Parasygmatyzm zastępowanie jednych głosek dentalizowanych innymi, realizowanymi w sposób poprawny.

Sygmatyzm właściwy (deformacja) - wadliwa realizacja głosek, niepoprawna fonetycznie,

Sygmatyzm interdentalny (seplenienie międzyzębowe);

Sygmatyzm lateralny (seplenienie boczne);

Sygmatyzm labio-dentalny (seplenienie wargowo-zębowe);

Sygmatyzm addentalny (seplenienie przyzębowe);

Sygmatyzm nosowy;

Sygmatyzm krtaniowy;

Sygmatyzm gardłowy;

Seplenienie świszczące;

Seplenienie wargowe;

Seplenienie podniebienne;

Seplenienie przydechowe;

U osób z seplenieniem międzyzębowym bardzo często występuje międzyzębowa wymowa głosek t, d, n.

Rotacyzm (reranie) – wadliwa realizacja głoski r. Wyróżniamy trzy formy wadliwej realizacji tej głoski:

Mogirotacyzm - opuszczanie dźwięku „r”

Pararotacyzm - zastępowanie dźwięku „r” innymi dźwiękami, najczęściej l, j rzadziej d, ł, w;

Substytucje w postaci łatwiejszych do wymówienia głosek (głównie l,j) spotykane są u małych dzieci i do 4/5r.ż., stanowią cechę rozwojową fonetycznego aspektu mowy i jest to zjawisko rozwojowe.

Jednak w przypadku gdy 5 –latek zamienia głoskę r na głoskę j zalecałabym wizytę u logopedy.

Rotacyzm właściwy (deformacja) - brzmienie wypowiadanego dźwięku jest zdeformowane, tworzy się dźwięk niewystępujący w systemie fonetycznym języka polskiego.

Rodzaje rotacyzmu właściwego: [Kowalska 1973, Styczek 1981, Kania 1982, Surowaniec 1993, Jastrzębowska 1995, 1998, 1999]

1. r. języczkowe ( tzw francuskie )

2. r. niepełne

3. r. językowe boczne

4. r. boczne

5. r. wargowe

6. r. wargowo – zębowe

7. r. wargowo – językowe

8. r. międzyzębowe

9. r. policzkowe

10. r. podniebienne

11. r. gardłowe

12. r. krtaniowe

13. r. nosowe

14. r. hiperpoprawne

Kappacyzm i gammacyzm – są to wady wymowy polegające na nieprawidłowej realizacji głosek tylnojęzykowych zwartych: k, g, k’, g'

Mogikappacyzm i mogigammacyzm – opuszczanie głoski tylnojęzykowej k, k’, g,g'

Parakappacyzm i paragammacyzm - jest to zamiana tylnojęzykowych k, k’ na głoski zębowe t, t’ lub h np. kot – tot, kawa – tawa, sanki – santi.

Kappacyzm i gammacyzm właściwy (deformacja) - deformacja głoski w wyniku zwarcia krtaniowego

Mowa bezdźwięczna – nieumiejętność realizowania głosek dźwięcznych, zanik lub brak dźwięczności w danym fonemie (Surowaniec 1993).

b-p b’-p’ d-t g- k g’-k’ dz-c dż-cz dź-ć w-f w’-f’ z-s ż-sz ź-ś

Ubezdźwięcznianiu nie ulegają samogłoski i spółgłoski dźwięczne, które nie mają odpowiedników w głoskach bezdźwięcznych (r, l, l’ m, m’, n, n’, j, ł)

Może być:

- całkowita – gdy ubezdźwięcznianiu ulega cała korelacja dźwięczności

- częściowa – ubezdźwięcznianie występuje w niektórych parach opozycyjnych z reguły wśród szczelinowych f-w f’-w’, s-z, sz-ż, ś-ź.

Lamdacyzm - jest to nieprawidłowa artykulacja głosek l, l’. Wyróżniamy:

Mogilamdacyzm – opuszczanie głoski „l”

Paralamdacyzm - zastępowanie głoski „l” inną wymawianą prawidłowo , najczęściej j, ł w. np. lalka – jajka, lampa - jampa

Lamdacyzm właściwy (deformacja) – polega na deformacji głoski „l” (brak zwarcia języka z górnym wałkiem dziąsłowym. Wyróżniamy:

1. Lamdacyzm interdentalny (międzyzębowy);

2. Lamdacyzm dorsalny – czubek języka znajduje się przy dolnych zębach;

3. Lamdacyzm przyzębowy – czubek języka opiera się o wewnętrzną stronę górnych siekaczy.

---

Literatura:

Skorek E. Reranie Profilaktyka, diagnoza, korekcja, Kraków 2010;

Styczek I. Logopedia, Warszawa 1980