WADY WYMOWY

Dyslalia (z grec. dys – zaburzenie; lalia- mowa) to ogólne pojÄ™cie stosowane przy okreÅ›laniu różnych postaci wad wymowy.

Dyslalia jest zatem nazwÄ… kategorii zaburzeÅ„, których istotÄ… jest nieprawidÅ‚owa realizacja dźwiÄ™ków mowy.

Sygmatyzm (seplenienie) -nieprawidÅ‚owa realizacja gÅ‚osek dentalizowanych, jednego, dwóch lub trzech szeregów :

ciszÄ…cego – gÅ‚oski Å›, ź, ć, dź

syczÄ…cego – gÅ‚oski s, z, c, dz

szumiÄ…cego – sz, ż, cz, dż

Możemy wyróżnić

Mogisygmatyzm – opuszczanie dźwiÄ™ku; gÅ‚oski mogÄ… być opuszczane lub w ogóle nie realizowane np. amolot – samolot, koÅ‚a – szkoÅ‚a

Parasygmatyzm zastÄ™powanie jednych gÅ‚osek dentalizowanych innymi, realizowanymi w sposób poprawny.

Sygmatyzm wÅ‚aÅ›ciwy (deformacja) - wadliwa realizacja gÅ‚osek, niepoprawna fonetycznie,

Sygmatyzm interdentalny (seplenienie międzyzębowe);

Sygmatyzm lateralny (seplenienie boczne);

Sygmatyzm labio-dentalny (seplenienie wargowo-zębowe);

Sygmatyzm addentalny (seplenienie przyzębowe);

Sygmatyzm nosowy;

Sygmatyzm krtaniowy;

Sygmatyzm gardłowy;

Seplenienie świszczące;

Seplenienie wargowe;

Seplenienie podniebienne;

Seplenienie przydechowe;

U osób z seplenieniem miÄ™dzyzÄ™bowym bardzo czÄ™sto wystÄ™puje miÄ™dzyzÄ™bowa wymowa gÅ‚osek t, d, n.

Rotacyzm (reranie) – wadliwa realizacja gÅ‚oski r. Wyróżniamy trzy formy wadliwej realizacji tej gÅ‚oski:

Mogirotacyzm - opuszczanie dźwiÄ™ku „r”

Pararotacyzm - zastÄ™powanie dźwiÄ™ku „r” innymi dźwiÄ™kami, najczęściej l, j rzadziej d, Å‚, w;

Substytucje w postaci Å‚atwiejszych do wymówienia gÅ‚osek (gÅ‚ównie l,j) spotykane sÄ… u maÅ‚ych dzieci i do 4/5r.ż., stanowiÄ… cechÄ™ rozwojowÄ… fonetycznego aspektu mowy i jest to zjawisko rozwojowe.

Jednak w przypadku gdy 5 –latek zamienia gÅ‚oskÄ™ r na gÅ‚oskÄ™ j zalecaÅ‚abym wizytÄ™ u logopedy.

Rotacyzm wÅ‚aÅ›ciwy (deformacja) - brzmienie wypowiadanego dźwiÄ™ku jest zdeformowane, tworzy siÄ™ dźwiÄ™k niewystÄ™pujÄ…cy w systemie fonetycznym jÄ™zyka polskiego.

Rodzaje rotacyzmu wÅ‚aÅ›ciwego: [Kowalska 1973, Styczek 1981, Kania 1982, Surowaniec 1993, JastrzÄ™bowska 1995, 1998, 1999]

  1. r. jÄ™zyczkowe ( tzw francuskie )

  2. r. niepełne

  3. r. językowe boczne

  4. r. boczne

  5. r. wargowe

  6. r. wargowo – zÄ™bowe

  7. r. wargowo – jÄ™zykowe

  8. r. międzyzębowe

  9. r. policzkowe

  10. r. podniebienne

  11. r. gardłowe

  12. r. krtaniowe

  13. r. nosowe

  14. r. hiperpoprawne

Kappacyzm i gammacyzm – sÄ… to wady wymowy polegajÄ…ce na nieprawidÅ‚owej realizacji gÅ‚osek tylnojÄ™zykowych zwartych: k, g, k’, g'

Mogikappacyzm i mogigammacyzm – opuszczanie gÅ‚oski tylnojÄ™zykowej k, k’, g,g'

Parakappacyzm i paragammacyzm - jest to zamiana tylnojÄ™zykowych k, k’ na gÅ‚oski zÄ™bowe t, t’ lub h np. kot – tot, kawa – tawa, sanki – santi.

Kappacyzm i gammacyzm wÅ‚aÅ›ciwy (deformacja) - deformacja gÅ‚oski w wyniku zwarcia krtaniowego

Mowa bezdźwiÄ™czna – nieumiejÄ™tność realizowania gÅ‚osek dźwiÄ™cznych, zanik lub brak dźwiÄ™cznoÅ›ci w danym fonemie (Surowaniec 1993).

b-p b’-p’ d-t g- k g’-k’ dz-c dż-cz dź-ć w-f w’-f’ z-s ż-sz ź-Å›

UbezdźwiÄ™cznianiu nie ulegajÄ… samogÅ‚oski i spóÅ‚gÅ‚oski dźwiÄ™czne, które nie majÄ… odpowiedników w gÅ‚oskach bezdźwiÄ™cznych (r, l, l’ m, m’, n, n’, j, Å‚)

Może być:

- caÅ‚kowita – gdy ubezdźwiÄ™cznianiu ulega caÅ‚a korelacja dźwiÄ™cznoÅ›ci

- częściowa – ubezdźwiÄ™cznianie wystÄ™puje w niektórych parach opozycyjnych z reguÅ‚y wÅ›ród szczelinowych f-w f’-w’, s-z, sz-ż, Å›-ź.

Lamdacyzm - jest to nieprawidÅ‚owa artykulacja gÅ‚osek l, l’. Wyróżniamy:

Mogilamdacyzm – opuszczanie gÅ‚oski „l”

Paralamdacyzm - zastÄ™powanie gÅ‚oski „l” innÄ… wymawianÄ… prawidÅ‚owo , najczęściej j, Å‚ w. np. lalka – jajka, lampa - jampa

Lamdacyzm wÅ‚aÅ›ciwy (deformacja) – polega na deformacji gÅ‚oski „l” (brak zwarcia jÄ™zyka z górnym waÅ‚kiem dziÄ…sÅ‚owym. Wyróżniamy:

  1. Lamdacyzm interdentalny (międzyzębowy);

  2. Lamdacyzm dorsalny – czubek jÄ™zyka znajduje siÄ™ przy dolnych zÄ™bach;

  3. Lamdacyzm przyzÄ™bowy – czubek jÄ™zyka opiera siÄ™ o wewnÄ™trznÄ… stronÄ™ górnych siekaczy.


Literatura:

Skorek E. Reranie Profilaktyka, diagnoza, korekcja, Kraków 2010;

Styczek I. Logopedia, Warszawa 1980